ევროკავშირი საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში, წლებია გარემოსდაცვით ინიციატივებს უჭერს მხარს,
რისთვისაც არაერთ პროექტს ახორციელებს. ერთერთი ასეთი პროექტია – „ბიოსფერული რეზერვატის, როგორც ადგილობრივ დონეზე ინკლუზიური და მდგრადი განვითარების მოდელის დაარსება კახეთის რეგიონში“, რომელიც 2019 წლიდან ხორციელდება. პროექტი აღმოსავლეთ საქართველოში კახეთის ბიოსფერული რეზერვატების დაფუძნების ნომინაციის ხელშეწყობას ისახავს მიზნად, რომლის ფარგლებშიც დაგეგმილია თუშეთისა და ვაშლოვანის ბიოსფერული რეზერვატების შექმნა.
ბიოსფერული რეზერვატი გრძელვადიან პერიოდში რეგიონის ეკოლოგიური, ეკონომიკური და სოციალური მდგომარეობის გაუმჯობესებას უზრუნველყოფს ბუნებრივი და ადამიანური რესურსების გონივრული გამოყენების გზით. იგი ხაზს უსვამს ტერიტორიის გამორჩეულობას და ხელს უწყობს მრავალფეროვანი ადგილობრივი ეკონიომიკის განვითარებას.
პროექტის მიზნებისთვის, კახეთის რეგიონში ადგილობრივი თვითმმართველობის ჩართულობით, მრავალმხრივი თანამშრომლობის პლატფორმა და სამუშაო ჯგუფები ჩამოყალიბდა. სწორედ სხვადსხვა დაინტერესებული მხარის მუშაობის შედეგად, მიმდინარეობს ვაშლოვანის ბიოსფერული რეზერვატის საკანონმდებლო და ინსტიტუციური ჩარჩოს შემუშავების პროცესი. დოკუმენტი იუნესკოს ნომინაციაზე რეგიონისთვის ბიოსფერული რეზერვატის სტატუსის მოსაპოვებლად იქმნება.
„ბიოსფერული რეზერვატის სტატუსი სამხრეთ კავკასიის რეგიონში ჯერ არცერთ ტერიტორიას არ აქვს მინიჭებული. კახეთი ამ მიმართულებით პირველი იქნება, რაც მთლიანად შეცვლის კავკასიის რეგიონის მიმართ ინტერესსაც. დოკუმენტზე მუშაობის დაწყებამდე ამ პროცესს წინ დიდი მოსამზადებელი სამუშაოები უძღვოდა – მიმდინარეობდა ფონური კვლევები, თუ რამდენად შეიძლებოდა კახეთში, დედოფლისწყაროში, ბიოსფერული რეზერვატის დაარსება. კვლევებმა აჩვენა, რომ სწორედ ეს რეგიონი იძლეოდა საშუალებას, სადაც შესაძლებელია, დაარსდეს ბიოსფერული რეზერვატი. ამის შემდეგ, დაიწყო ახალი ეტაპი, ახალი პროექტი, რომელსაც ევროკავშირის ფინანსური მხარდაჭერით ვახორციელებთ“ – ასე აფასებს დედოფლისწყაროში ბიოსფერული რეზერვატის მნიშვნელობას კავკასიის რეგიონული გარემოსდაცვითი ცენტრის (RECC) პროექტების კოორდინატორი ლალი თევზაძე.
ფოტოზე: ლალი თევზაძე
ლალი თევზაძე აღნიშნავს, რომ მხოლოდ ადგილობრივი მუნიციპალიტეტის ჩართულობით შეიძლება სრულყოფილი სურათის ასახვა დოკუმენტში, რადგან ბიოსფერული რეზერვატის რუკის შედგენისას, ვერცერთი ექსპერტი ვერ შეძლებს იმ უნიკალური ინფორმაციის შეგროვებას, რასაც თავად ადგილობრივი მოსახლეობა, რადგან ისინი გაცილებით უკეთ იცნობენ გარემოს, რომელშიც ცხოვრობენ.
„დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტში მდებარეობს საქართველოს ერთ-ერთი მარგალიტი – ვაშლოვანის დაცული ტერიტორიები, შესაბამისად, ბუნებასთან ურთიერთობა დედოფლისწყაროელი ადამიანისთვის ორგანული და გათავისებულია. ბიოსფერული რეზერვატიც დაცული ტერიტორიების ერთგვარი გაგრძელებაა. სხვაობა ის არის, რომ შეზღუდვები გაცილებით ნაკლებია და შესაბამისად ნაკლებია პოტენციური კონფლიქტი ბუნების დაცვასა და ეკონომიკურ საქმიანობას შორისაც. ბიოსფერული რეზერვატიდან მოსახლეობას დიდი სარგებლის მიღება შეუძლია, ამ სტატუსის ქვეშ, ისინი ინარჩუნებენ და უფრთხილდებიან გარემოს, ერთვებიან გარემოს დაცვის კუთხით მდგრად ბიზნესებში, ამავდროულად, იზრდება ბიზნეს სექტორის დაინტერესებაც, რაც პირდაპირ კავშირშია ეკონომიკურ ზრდასთან, ამ ყველაფრის გათვალისწინებით კი, ბიოსფერული რეზერვატის შექმნა დედოფლისწყაროს ეკონომიკური და ტურისტული პოტენციალის გაზრდის დიდ შესაძლებლობას იძლევა. აქედან გამომდინარე, ეს პროექტი ჩვენი მუნიციპალიტეტის განვითარებაში პრიინციპულად დადებით და მნიშვნელოვან როლს შეასრულებს“ – ასე განმარტავს რეგიონისთვის ბიოსფერული რეზერვატის არსებობის მნიშვნელობას დედოფლისწყაროს მერი ნიკოლოზ ჯანიაშვილი.
ფოტოზე:ნიკოლოზ ჯანიაშვილი
დედოფლისწყაროს მერი პროექტის აქტივობებზე გვიყვება, თუ როგორ იგეგმება ადგილობრივ მოსახლეობაში ამ მიმართულებით ცნობიერების ამაღლება და აღნიშნავს, რომ უახლოეს მომავალში, დაიწყება საინფორმაციო ხასიათის შეხვედრები ადგილობრივ მაცხოვრებლებთან. შეხვედრების დაწყებას მუნიციპალიტეტში გაცილებით ადრე გეგმავდნენ, თუმცა, Covid-19-ის გამო, მოსახლეობასთან აქტიური კომუნიკაცია რამდენიმე თვით დაგვიანდა. ნიკოლოზ ჯანიაშვილის თქმით, პროექტების სხვა დაგეგმილ აქტივობებთან დაკავშირებით გამოწვევები არ შეხვედრიათ.
რაც შეეხება ცნობიერების ამაღლებასა და მოსახლეობის ინფორმირებას, ამისთვის დედოფლისწყაროში ორი ინფრასტრუქტურული პროექტი მოეწყობა, რომელზე მუშაობაც უკვე მიმდინარეობს. ინფრასტრუქტურული მიმართულება მთლიანი პროქტის ერთერთ მნიშვნელოვან ნაწილს წარმოადგენს.
ამირან კოდიაშვილი დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტის ინიციატივას დიდი ენთუზიაზმით შეუერთა, პროფესიით ეკოლოგია, რომელსაც გარემოსდაცვითი მიმართულებით 30-წლიანი სამუშაო გამოცდილება აქვს. იგი ამავე პროექტის მენეჯერია და თავის გამოცდილებას ყოველ ნაბიჯზე უზიარებს როგორც პროექტში ჩართულ მხარეებს, ისე ადგილობრივ მოსახლეობას. ამირანი გვიყვება, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია თავად ადგილობრივი მოსახლეობის ჩართულობა ბიოსფერული რეზერვატის დაარსების პროცესში:
„თუკი მოსახლეობა მეგობრულადაა განწყობილი გარემოსადმი, ბუნებისადმი და ფიქრობს იმაზე, თუ როგორ არ ავნოს ან ნაკლებად ავნოს გარემოს, ან პირიქით, როგორ ასარგებლოს ბუნება, ჩვენ ვიღებთ ბიოსფერული რეზერვატის მდგომარებას, რაც ნიშნავს იმას, რომ სტატუსის მიღების საშუალება გვეძლევა; ამიტომაა საჭირო, რომ მოსახლეობას ავუხსნათ – მიწა არ არის უბრალო, შავი მასა, მიწა არის ცოცხალი გარემო, ცოცხალი ეკო სისტემა, სადაც სიცოცხლე დუღს. ინფრასტრუქტურული პროექტების განხორციელება ამ ნიშნით დაიგეგმა, რომ მეტი ინფორმაციის მიღების საშუალება მიეცეთ ადამიანებს. ამისთვის, მუნიციპალიტეტის შენობაში გამოიყოფა სივრცე, რომლის სარემონტო სამუშაოები უკვე მიმდინარეობს. ეს იქნება ბიოსფერული რეზერვატის საინფორმაციო ცენტრი, სადაც განთავსდება ბეჭდური მასალა, საინფორმაციო ბუკლეტები, ფოტოები დედოფლისწყაროში არსებული ბიომრავალფეროვნებისა და აგრო-ბიომრავალფეროვნების შესახებ“.
ფოტოზე:ამირან კოდიაშვილი
ამირანი საინფორმაციო ცენტრის იდეას განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებს. გვიყვება, რომ ცენტრს ექნება ინტერაქციული დაფა, სადაც განთავსდება ინფორმაცია, თუ რა დადებითი თუ უარყოფითი მოვლენები თუ პროექტები მიმდინარეობს მუნიციპალიტეტში, რაც ხელს უშლის ან უწყობს რეგიონში ბიოსფერული რეზერვატის სტატუსის მოპოვებას:
„მაგალითად, ახლა იწყება ე.წ. ხანძრების პერიოდი, როდესაც მოსავლის აღების შემდეგ მოსახლეობა იწყებს ყანების გადაწვას, ეს არის ცალსახად ცუდი მოვლენა და პრაქტიკა. ჩვენ ახლა გავხსნით ამ საინფორმაციო ცენტრს და მოსახლეობას ექნება საშუალება, მსგავსი პრობლემები გააპროტესტოს, მოვიდეს და ინტერაქციული დაფის საშუალებით განაცხადოს მსგავსი ნეგატიური მოვლენების შესახებ. ან, მაგალითად, განვათავსებთ ინფორმაციას და ავხსნით, თუ რატომაა მნიშვნელოვანი ამბავი, რომ წელს ქურციკების მეხუთე თაობა, რომელიც საქართველოში აქამდე გამქრალი იყო, დაიბადა ვაშლოვანის ეროვნული პარკის მიმდებარე ტერიტორიაზე. ახლა ეს ცხოველი 100-ზე მეტია. ამ ეკო სისტემისთვის ეს ძალიან მნიშვნელოვანი ამბავია, შესაბამისად, ინტერაქციული დაფა სწორედ მსგავი ინფორმაციის მნიშვნელოვნებას გაუსვამს ხაზს. მოსახლეობას უნდა ავუხსნათ, რომ ბიოსფერული რეზერვატი ეს არის საერთაშორისო სტატუსის ქოლგა, რომელიც გეფარება და მთელ მსოფლიოს ამცნობს, რომ აქ თუ ჩამოხვალ, ფანტასტიკურ ადგილებს ნახავ, მიირთმევ ჯანსაღ პროდუქტებს, რაც ძალიან საჭიროა ტურისტული ზონის განვითარებისთვის რეგიონში“ – აღნიშნავს იგი.
მეორე მცირე ინფრასტრუქტურული პროექტი, რომელიც რეგიონში ევროკავშირის ფარგლებში ხორციელდება, არის ფრინველთა სათვალთვალო კოშკურა. კოშკურა ბუნების ძეგლის – არწივის ხეობის მიმდებარე ტერიტორიაზე მდებარეობს – „ხალხმა უნდა იცოდეს, რა არის ბიოსფერული რეზერვატი, რით განსხვავდება ის დაცული ტერიტორიისგან და რაც მთავარია, უნდა იცოდეს, რა სარგებელი ექნება ადგილობრივ მოსახლეობას ბიოსფერული რეზერვატისგან. ამისთვის პროექტში დაგეგმილია სადემონსტრაციო აქტივობები, რომელიც განკუთვნილია არა მარტო ტურისტების, არამედ, სკოლის მოსწავლეებისთვის, სტუდენტებისთვის, მაგალითად, ასეთია კოშკურა, ფრინველებზე დაკვირვების კოშკურა. ეს იქნება საჯარო ადგილი, საჯარო ინფრასტრუქტურა, რომლით სარგებლობაც შეეძლება ყველა ადამიანს. ფრინველების მოყვარულ ადამიანებსა თუ უბრალოდ დაინტერესებულ ადამიანებს, შესაძლებლობა ექნებათ, ბინოკლებითა და სხვა სპეციალური აღჭურვილობების საშუალებით, დაათვალიერონ არწივის ხეობის ბინადარი მშვენიერი ფრინველები, დაუახლოვდნენ ბუნებას, გარემოს და გაუჩნდეთ მასზე ზრუნვის სურვილი“ – ამბობს ამირან კოდიაშვილი.
კავკასიის რეგიონული გარემოსდაცვითი ცენტრის (RECC) პროექტების კოორდინატორის, ლალი თევზაძის თქმით, პროექტის ორივე მიმართულების პარალელურ რეჟიმში აქტიურად მუშაობაა საჭირო, რადგან მოსახლეობის ცნობიერების ამაღლება საკმაოდ ხანგრძლივი პროცესია. ამიტომაა მნიშვნელოვანი ინფრასტრუქტურული პროექტების განხორციელებაც პარალელურ რეჟიმში, რადგან დუკუმენტის მომზადებასთან ერთად, მოსახლეობაც მზად იყოს სტატუსის მოსაპოვებლად.
ბიოსფერული რეზერვატის დაარსება ნიშნავს, რომ იგი აღიარებული უნდა იყოს იუნესკოს, ადამიანის და ბიოსფეროს პროგრამის მიერ. ეს არის საერთაშორისო აღიარება და აღიარებული ტერიტორეიები. წლის ბოლოს, დეკემბერში, კახეთი წარდგება ამ ნომინაციაზე. წარდგენის შემდეგ, კომიტეტიდან სამი თვის განმავლობაში მივიღებთ შენიშვნებს, რომელსაც გავითვალისწინებთ, შევასწორებთ და ეს იქნება საკმაოდ გრძელვადიანი პროცესი. საბოლოოდ კი, ვფიქრობთ, დოკუმენტის წარდგენიდან დაახლოებით ორ წელში რეგიონს ბიოსფერული რეზერვატის სტატუსი ექნება“ – აღნიშნავს ლალი თევზაძე.
პროექტი ხორციელდება კავკასიის რეგიონული გარემოსდაცვითი ცენტრის (RECC) მიერ, ახმეტის, თელავისა და დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტების ჩართულობით, ევროკავშირისა და გერმანიის მთავრობის მხარდაჭერით. პროექტს კოორდინაციას უწევს საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრო.
სტატია დაიწერა პროექტის „ევროკავშირის აღმოსავლეთ სამეზობლო“ ფარგლებში.
სტატიაში გამოხატული მოსაზრებები ეკუთვნის მხოლოდ და მხოლოდ სტატიის ავტორს.
ავტორი: თამარ კურატიშვილი
N